"Trzeba wprowadzić nowy język i nowe sposoby opowiadania o katastrofie ekologicznej, w której niemal wszystko zależy już od człowieka, oraz inną optykę czytania kultury - w tym lektur szkolnych" - uważają katowiccy humaniści.
Stąd pomysł na nieco inne rozłożenie akcentów podczas czytania z uczniami np. "Quo vadis" Henryka Sienkiewicza, kiedy można omówić specyfikę działalności pierwszego cyrku w czasach cesarza Nerona, czy w "Pustyni i w puszczy" tego samego autora - zwracając uwagę na stosunek bohaterów do zwierząt i ich zabijania, czy baśni "Imbryk" Hansa Christiana Andersena, która dobrze ilustruje współczesną ideę "zero waste".
"Oczywiście nie chodzi o porzucenie tradycyjnych strategii czytania, ale o włączenie w ich przestrzeń lektury zaangażowanej, nieograniczonej do szkolnych murów, ale włączającej się w dyskusję nad kształtem naszej wspólnej przyszłości. Tym samym lekcje języka polskiego i innych przedmiotów humanistycznych zachęcają do ćwiczenia wyobraźni, tak bardzo potrzebnej, aby przemyśleć miejsce, w którym się znaleźliśmy i przygotować do odważnej, polifonicznej i międzydyscyplinarnej refleksji nad przyszłością” - mówi dr hab. Małgorzata Wójcik-Dudek z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
"Zależy nam na otwarciu szerokiej debaty o klimacie nie tylko w obszarze nauk przyrodniczych, ale przede wszystkim w obszarze humanistyki, a co za tym idzie edukacji humanistycznej. Problem ten powinien znaleźć odzwierciedlenie w treściach każdego przedmiotu szkolnego. Sprawa jest bowiem zbyt poważna, żeby zostawić ją tylko przedstawicielom dyscyplin przyrodniczych. I nie chodzi o dane, liczby, wykresy, ale o namysł aksjologiczny, etyczny i moralny" – wskazuje dr Magdalena Ochwat z Uniwersytetu Śląskiego.
Jak poinformowała, uczelnia pozyskała środki na realizację projektu "Edukacja humanistyczna V4 dla klimatu. Rozpoznania – dobre praktyki – rekomendacje" (ang. „The V4 Humanities Education for the Climate. Diagnoses – Best Practices – Recommendations” [HEC]) realizowanego od początku obecnego roku akademickiego w ramach Funduszy Wyszehradzkich. Geograficzny zasięg projektu obejmuje kraje V4, gdyż problem zmian klimatu i ich konsekwencje są kwestią ponadgraniczną. Zagranicznymi partnerami śląskiej uczelni są: Ogólnokrajowa Szkoła Polska na Węgrzech, Uniwersytet Palackiego w Ołomuńcu, Uniwersytet Mateja Bela w Bańskiej Bystrzycy oraz Uniwersytet Komeńskiego w Bratysławie.
"Projekt jest szansą na europejski dialog klimatyczny, którego centrum stanowi troska o przyszłość, a jego celem jest edukacja, która dawałby nie tylko nadzieję, ale również na tyle efektywne narzędzia, aby wizje zrodzone z nadziei mogły się urzeczywistnić" - przekonuje prof. Bernadeta Niesporek-Szamburska, koordynatorka projektu.
Uniwersytet Śląski organizuje też badania dotyczące przedmiotów humanistycznych i zmian klimatu. Ich częścią jest ankieta badawcza skierowana do nauczycieli, która będzie się składać z 5 typów pytań: o poziom kompetencji nauczycieli języka polskiego w zakresie wiedzy na temat zmian klimatu, o możliwości, jakie ich zdaniem dają aktualne dokumenty edukacyjne (podstawa programowa, podręcznik, programy kształcenia, listy lektur etc.), o bariery w podnoszeniu świadomości ekologicznej oraz czy i jak widzą swoją rolę we wspieraniu postaw ekologicznych, a także, jakie proponują rozwiązania aktywizujące środowiska polonistyczne w tym obszarze.
Celem badań jest zebranie kompleksowych danych uwzględniających doświadczenia i opinie nauczycieli na temat realizacji humanistyki środowiskowej, które pozwolą na opracowanie ścieżki kształcenia studentów - przyszłych nauczycieli języka polskiego - w obszarze odpowiedzialności za Ziemię, ale również do stworzenia stosownych materiałów dydaktycznych, takich jak skrypty studenckie, czy scenariusze lekcji dla nauczycieli. (PAP)
autorka: Anna Gumułka
lun/ ekr/